با گسترش اینترنت و ایجاد نیاز برای طراحی سایت، زبان‌های برنامه‌نویسی و پلتفرم‌های مختلفی به این منظور ایجاد شده است. کار طراحی سایت با کدنویسی فرآیندی نسبتا پیچیده، هزینه‌بر و زمانبر به شمار می‌رود که هر کسی از پس آن بر نمی‌آید و باید توسط متخصصان این حوزه انجام شود. در این مقاله از سایت آژانس دیجیتال مارکتینگ پلن تو، سیستم مدیریت محتوا را معرفی کرده تا بتوانیم بدون نیاز به برنامه‌نویسی، وب‌سایت طراحی کنیم. در این مقاله خواهیم گفت سیستم مدیریت محتوا چیست؟ چه کاربردی و چه انواعی دارد؟
سیستم مدیریت محتوا چیست؟
سیستم مدیریت محتوا Content Management System که به اختصار آن را CMS معرفی می‌کنند نرم‌افزاری آنلاین و معمولا تحت وب است که از ابزارها و امکاناتی تشکیل شده است که به کمک آن داده‌های کاربردی وب‌سایت مدیریت و سازماندهی می‌شوند.
سیستم‌های مدیریت محتوا با هدف طراحی سایت بدون نیاز به کدنویسی طراحی و ارائه شدهاند. با کمک این سیستم‌ها افراد بدون دانش فنی و تخصصی در حوزه کدنویسی قادر خواهند بود ظاهر سایت خود را طراحی کنند، در آن محتوا آپلود کنند و به توسعه آن بپردازند.
این سیستم‌ها زیرساختی که برای اجرای یک وب‌سایت کامل مورد نیاز است را به شکل رایگان یا با هزینه خیلی کمتر از برنامه کدنویسی شده، در اختیار کاربران می‌گذارند. مسئولین سایت با آپلود محتوای خود در فضای ساده و گرافیکی CMSها امکان نمایش آن به عموم را خواهند داشت.
چرا از سیستم مدیریت محتوا استفاده کنیم؟
لزوم استفاده از سیستم مدیریت محتوا چیست؟ برای پاسخ به این سوال باید اول با روند طراحی و ایجاد سایت به کمک کدنویسی آشنا باشید تا بتوانید متوجه مزایا و آسانی کار با کمک سی‌ام‌اس‌ها باشید.
برای طراحی یک سایت کدنویسی‌شده، ساختار و بدنه سایت را به کمک زبان برنامه‌نویسی HTML ایجاد می‌کنند. در مرحله بعد برای ایجاد جذابیت در این ساختار از زبان برنامه‌نویسی CSS استفاده می‌شود و در نهایت نیز به کمک زبان برنامه‌نویسی جاوا اسکریپت صفحات سایت ساخته شده و سیستمی تعاملی و داینامیک برای آن در نظر گرفته می‌شود. در ادامه کار با کدنویسی عملیات‌های منطقی و ارتباط با دیتابیس و ذخیره‌سازی اطلاعات ایجاد می‌شود.
برای اجرای این فرآیند فرد باید به چندین زبان برنامه‌نویسی تسلط داشته باشد و بتواند به درستی از آن‌ها استفاده کند. در این روند تمامی بخش‌های سایت و تغییرات آن باید به کمک کدنویسی و در فضایی غیر گرافیکی انجام شود و این کار بسیار زمانبر و پرهزینه خواهد بود.
اگر فرد بداند که سیستم مدیریت محتوا چیست، قادر خواهد بود تمام این مراحل را با کمترین نیاز به برنامه‌نویسی و حتی بدون نیاز به آن پشت سر بگذارد. اما چگونه؟
عملکرد سیستم‌های مدیریت محتوا
سیستم‌های مدیریت محتوا با توجه به طراحی و نوع آن‌ها قابلیت و عملکردهای متفاوت دارند اما کلیت روند اجرای آن‌ها را می‌توان به دو بخش اصلی تقسیم کرد:
برنامه مدیریت محتوا
Control management applicant یا برنامه مدیریت محتوا که به اختصار CMA نیز معرفی می‌شود امکاناتی را برای کاربران ایجاد می‌کند تا بدون نیاز به برنامه‌نویسی انواع محتوا مانند نوشته‌ها، عکس، ویدیو، صوت و غیره را در سایت خود قرار دهند. این کار با ساده‌ترین رابطه کاربری در سایت ایجاد خواهد شد.
برنامه تحویل محتوا
Control delivery applicant یا برنامه تحویل محتوا که به اختصار CDA نیز معرفی می‌شود مسئولیت ذخیره محتوای تولید شده در پایگاه داده و سپس نمایش آن به کاربران را بر عهده دارد. این بخش از کار که جزء بخش بک‌اند سایت محسوب می‌شود به کمک سیستم مدیریت محتوا بدون نیاز به برنامه‌نویسی اجرا خواهد شد.
آناتومی سیستم مدیریت محتوا
طبق عملکرد یک سیستم مدیریت محتوای مناسب، آناتومی آن را می‌توان به شکل زیر دانست:
- ایجاد محتوا
- مدیریت محتوا
- انتشار محتواها
- توزیع محتواها
راه استفاده از سیستم مدیریت محتوا چیست؟
استفاده و نصب این سیستم‌ها پیچیدگی چندانی ندارد. تنها باید دامنه و هاست مدنظر خود را خریداری کنید و سیستم مدیریت محتوا را در هاست آپلود نمایید. در ادامه کار جهت سفارشی‌سازی سیستم موجود می‌توانید از انواع قالب، پلاگین، افزونه و غیره استفاده کنید.
ما در سری آموزش طراحی سایت با وردپرس نحوه نصب و راه‌اندازی سیستم مدیریت محتوای وردپرس را به شکل دقیق و مرحله به مرحله شرح داده‌ایم.
خدمات سیستم مدیریت محتوا چیست؟
با‌توجه به این که نوع سیستم مدیریت محتوا چیست، خدمات متفاوتی از آن دریافت خواهد شد. به طور کل می‌توان خدمات ایجاد، ویرایش و انتشار موارد متعددی مثل بایگانی صفحات وب، مقالات، اخبار، آرشیو وبلاگ‌ها، رویدادها و غیره را از آن‌ها توقع داشت.
اضافه کردن و ویرایش موجودی محصولات، توضیحات و مشخصات آن‌ها، ارائه عکس و ویدیوی محصول در کنار قیمت‌گذاری نیز در سایت‌هایی که از این سیستم برای مدیریت فروشگاه اینترنتی استفاده می‌کنند، امکان‌پذیر خواهد بود.
در اکثریت CMSها امکان ایجاد کاربری‌های متفاوت با سطح دسترسی مختلف وجود دارد که کار تقسیم وظیفه و مدیریت وب‌سایت‌ها را تسهیل می‌کند.
دسته‌بندی سیستم مدیریت محتوا
سیستم‌های مدیریت محتوا را می‌توان به دو نوع کد باز و اشتراکی تقسیم کرد. در ادامه هر یک از این انواع و ویژگی‌های آن‌ها را شرح خواهیم داد:
سیستم مدیریت محتوای کد باز
سیستم‌های کد باز یا Open Source پلتفرم‌هایی هستند که استفاده از آن‌ها رایگان بوده و کدهای آن‌ها در اختیار کاربران قرار داده می‌شود. به کمک کد نرم‌افزار کاربران قادر خواهند بود تا با توجه به نیاز و شرایطشان سیستم مدیریت محتوا را توسعه دهند و تغییراتی را در آن ایجاد کنند.
در استفاده از سیستم‌های مدیریت محتوا، استفاده از قالب‌های آماده رواج دارد اما با امکان تغییر و توسعه می‌توان قالب‌ها را شخصی‌سازی کرد، حتی امکان طراحی سایت‌های بزرگ به کمک کدنویسی در این دسته وجود خواهد داشت.
سیستم مدیریت محتوای اشتراکی
سیستم‌های اشتراکی یا Software As A Service که به شکل اختصاری SAAS نیز معرفی می‌شوند فضایی برای استفاده اشتراکی و اجاره نرم‌افزار را ممکن می‌سازند. با این نوع سیستم مدیریت محتوا اجازه دسترسی به کدها وجود ندارد و لازم است اشتراک نرم‌افزار هم در بازه‌های مختلف از شرکت ارائه‌کننده خریداری شود. به این سیستم‌ها سایت‌ساز نیز گفته می‌شود.
انواع سیستم‌های مدیریت محتوا
دسته‌بندی کلی سیستم‌های مدیریت محتوا را مورد بررسی قرار دادیم. با توجه به نیاز زیاد به این پلتفرم‌ها، انواع متنوع دیگری نیز از گذشته طراحی و مورد استفاده قرار گرفته است. در ادامه انواع سیستم مدیریت محتوا را مشاهده می‌کنید:
سیستم مدیریت محتوای اختصاصی
سیستم‌های مدیریت محتوایی که به شکل اختصاصی تنها برای یک وب‌سایت یا یک مجموعه طراحی می‌شوند را سیستم مدیریت محتوای اختصاصی یا میزبانی شده می‌نامیم. با توجه به نیاز طراحی صفر تا صد این محیط‌ها هم زمان آماده شدن آن‌ها طولانی و هزینه است و هم کاربرد محدودتری نسبت به انواع آماده و معروف دارند.
مزیتی که این سیستم‌ها دارند امکان طراحی و شخصی‌سازی آن‌ها با توجه به نیازها و شرایط مورد نیاز است. در ضمن در صورت نیاز می‌توان هر نوع تغییری که دلخواه است را روی آن‌ها ایجاد کرد و تسلط بیشتری روی فرآیند کار خواهید داشت. در این سیستم‌ها تمامی بخش‌های فنی از جمله امنیت، سرعت، ارتقا و به‌روز‌رسانی سایت به عهده طراح خواهد بود و باید به طور مستمر با روند سریع تکنولوژی همگام شد.
سیستم مدیریت محتوای سنتی
اولین سیستم‌های مدیریت محتوایی که طراحی و مورد استفاده قرار گرفتند انواع سنتی یا Traditional هستند. این سیستم‌ها به عنوان CMSهای coupled شناخته می‌شوند که امکان تولیدمحتوا در بخش بک‌اند و نمایش آن در بخش فرانت‌اند را امکان‌پذیر می‌کنند.
در حال حاضر این سیستم‌ها بیشتر برای ویراستاران سایت کاربرد دارند چرا که در استفاده از آن‌ها به عنوان ویراستار امکان دسترسی به بخش مدیریت و تنظیمات اصلی سایت مانند کدنویسی آن وجود نخواهد داشت. ویراستاران از این سیستم در جهت درج فایل‌های چند رسانه‌ای در وب‌سایت یا ایجاد تغییراتی در عناوین، دسته‌بندی‌ها و غیره استفاده می‌کنند.
توسعه‌دهندگانی که از این سیستم استفاده می‌کنند دسترسی بیشتری به بخش‌های سایت دارند. امروزه برخی از شرکت‌ها هنوز هم این سی‌ام‌اس‌ها را ارائه می‌دهند و امکان انتشار محتوا در سیستم آسان و کم‌هزینه امکان‌پذیر می‌شود.
سیستم مدیریت محتوای هدلس
سیستم‌های مدیریت محتوای هدلس (Headless) به سیستم‌هایی اطلاق می‌شود که بخش نمایش محتوا در سمت فرانت‌اند را ندارند. این سیستم‌ها با عنوان Decoupled نیز معرفی می‌شوند. کاربرد این سیستم‌ها برای دولوپرهاست تا قادر باشند محتوا را با عنوان یک سرویس (CaaS) به سایر اپلیکشن‌های فرانت‌اند ارائه دهند.
سیستم‌های هدلس به طور معمول از یک API و سیستم مدیریت بک‌اند مورد نیاز برای ذخیره و ارائه محتوا تشکیل می‌شوند، به همین جهت برای بخش فرانت‌اند لازم خواهد بود تا از سرویسی جداگانه استفاده شود.
ویژگی‌های سیستم مدیریت محتوا
سیستم‌های مدیریت محتوا با توجه به نوع و شرایطی که دارند ویژگی‌های متنوعی را ارائه می‌کنند. این سیستم‌ها که در راستای آسان‌سازی فرآیندهای طراحی و مدیریت وب‌سایت‌ها طراحی می‌شوند به طور معمول ویژگی‌های زیر را شامل می‌شوند:
- کاهش نیاز به کدنویسی و برنامه‌نویسی در طراحی و مدیریت سایت
- امکان تعریف نقش‌های مختلف برای کاربران و تعیین میزان دسترسی
- ساده‌سازی فرآیند راه‌اندازی و توسعه وب‌سایت‌ها
- کاهش چشم‌گیر هزینه‌های مدیریت سایت
- فضای آسان برای مدیریت محتوا و استفاده از امکانات
- قابلیت سفارشی‌سازی بخش‌های مختلف مانند ظاهر و قالب سایت
- تامین امنیت سایت و توجه به سئوی وب‌سایت‌ها
- امکان استفاده از قالب‌های آماده و رسپانسیو برای سایت
- پنل مدیریت با پشتیبانی از زبان‌های مختلف
- دارای سیستم‌های دستوری مبتنی بر گروه
- نیازمندی‌های حداقلی سرور
معایب سیستم مدیریت محتوا چیست؟
CMSهای مختلف کاربرد‌های زیادی دارند اما محدودیت‌هایی نیز در استفاده از آن‌ها وجود دارد که ممکن است روند راه‌اندازی یا مدیریت سایت را با مشکل روبه‌رو کند. این مشکلات زمانی به چشم می‌آید که سازنده یا توسعه‌دهنده سایت آشنایی زیادی با دانش‌های برنامه‌نویسی نداشته باشد. در ادامه متداول‌ترین محدودیت‌های سیستم‌های مدیریت محتوا را مشاهده می‌کنید:
- محدودیت جهت ایجاد تغییرات اساسی در ساختار سایت
- نیاز به دانش برنامه‌نویسی برای ایجاد تغییرات اساسی و اختصاصی
- محدودیت به ساختار دیتابیس در راستای تغییرات
- عمومی بودن کاربردها و در نتیجه مصرف منابع بیشتر
بهترین سیستم‌های مدیریت محتوا
با توجه به استقبال کاربران اینترنت از فضایی که بدون نیاز به کدنویسی‌های پیچیده بتوان با آن وب‌سایتی جذاب و کامل را طراحی و اجرا کرد، سیستم‌های مدیریت محتوای متعددی طراحی و ارائه شدند. این سیستم‌ها انواع مختلفی دارند و قادر هستند نیازهای کاربران را پاسخ دهند. در ادامه کاربردی‌ترین و بهترین انواع این سیستم‌ها را مشاهده می‌کنید.
- وردپرس (WordPress)
- جوملا (Joomla)
- دروپال (Drupal)
- مگنتو (Magento)
- ویکس (Wix)
تصورات غلط درباره سیستم مدیریت محتوا
تا اینجا متوجه شدیم سیستم مدیریت محتوا چیست و چه کاربردی دارد. در استفاده از انواع CMS برخی تصورات غلطی دارند که برای جلوگیری از ایجاد آن‌ها برای شما در ادامه آن‌ها را بررسی می‌کنیم:
CMS قوی کلید موفقیت وب‌سایت است!
شاید داشتن سیستمی قوی برای مدیریت محتوای سایت در هموار کردن مسیر طراحی و توسعه سایت موثر باشد اما وجود بهترین CMS نیز تضمینی برای موفقیت وب‌سایت نخواهد بود. در حال حاضر تعداد بسیار زیادی از سایت‌های سطح اینترنت از این سیستم‌ها استفاده می‌کنند اما همه آن‌ها موفق نیستند.
با CMS هیچ نیازی به برنامه‌نویسی نخواهد بود!
درست است که می‌توان با انواع CMS وب‌سایتی نسبتا کامل طراحی کرد؛ اما در صورت نیاز به توسعه و یا شخصی‌سازی درخواست‌ها حتما به کدنویسی و شخصی متخصص در این حوزه نیاز خواهد بود. در ضمن دقت داشته باشید که برخی از انواع معروف مانند دروپال حتی برای راه‌اندازی CMS نیز به برنامه‌نویسی تحت وب نیاز خواهند داشت چرا که فضایی نسبتا پیچیده دارد.
دانستنی‌های جالب درباره سیستم مدیریت محتوا
با آشنایی در رابطه با این که سیستم مدیریت محتوا چیست، احتمالا برایتان جالب باشد که بدانید:
- قریب به ۶۵ میلیون سایت وردپرسی در جهان طراحی شده!
- ماهانه قریب به ۵۰۰ میلیون نفر از این سایت‌های وردپرسی بازدید می‌کنند!
- وردپرس با ۵۶ زبان زنده دنیا و در بیش از ۱۸۷ کشور مورد استفاده قرار می‌گیرد!
- بیشتر سایت‌های فعال در ایران به کمک CMS رایگان وردپرس ساخته شدهاند!
جمع‌بندی
در این مقاله در رابطه با این که سیستم مدیریت محتوا چیست به طور کامل صحبت شد و سعی شد تمامی مشخصات و اطلاعات مورد نیاز پیرامون این موضوع ارائه شود. اگر کماکان سوال بی‌جوابی در ذهنتان وجود دارد، در بخش نظرات این صفحه آن را مطرح کنید تا جهت حل کردن آن اقدام کنیم. به نظر شما بهترین سیستم مدیریت محتوا چیست؟
